Bilmececi

Quiz - Riddle Puzzle Summer Winter Fun - Jeu d'intelligence

Eski çağlardan beri yaşayagelen bilmece sorma geleneği, günümüzde de sürmektedir. Bilmeceler, eskiden, savaşlarda bilen tarafın galip geldiği, kan dökmeden savaş kazanılan bir bilgi yarışması olarak kullanılmıştır. Masallarda sıkça rastlanan devlerin ya da başka yaratıkların, bilmecemsi soruları, padişahların kızlarını verecekleri kişilere bilmece sormaları, birçok mitolojik olaylarda bilmecelerin çözümüyle olayın iyi bir şekilde sonuçlanması bilmecenin eski toplumlardaki önemini gözler önüne sermektedir. Eskiden ciddi bir zeka savaşı özelliği gösteren, bilmece sorma geleneği zamanla eğlence şeklini almıştır. Değişen toplum yapısı ve yeni eğlence araçlarının gelişmesi sonucu unutulmuş görünse de çocuklar arasında olduğu gibi yetişkinler arasında bilmece sorma geleneğinin sürdüğü araştırmacılar tarafından gözlemlenmiştir. Değişik ortamlarda kişiler veya karşılıklı gruplar arasında bilmeceler sorulmaktadır. Sorulan bilmecenin karşılığını bulamayan kişi veya tarafın, sonradan ipuçları isteme hakkı vardır. "Yenir mi, yenmez mi?, "Canlı mı cansız mı?", "Burada var mı?" gibi sorulara "evet", "hayır" gibi kısa ve kesin cevaplar verilebilir. Bilmece yine de çözülemezse taraflar arasında pazarlık başlar. Pazarlık, bilmeceyi çözemeyenlerin cevabı öğrenebilmesi için bir şeyler ısmarlamasıyla sona erer. Ismarlanancak şeyler, bilmecenin güçlük derecesine göre herhangi bir şey olabilir.

Sosyal ve ekonomik yaşam biçimindeki hızlı değişiklik sonucu eğlence araçlarının çoğalması bu zengin folklor ürünlerini tarihe mal etmiş gibi görünmekle birlikte bilmecelerden okullarda öğretim aracı olarak yararlanılmaya devam edilmektdir.

Bilmeceler genelde kış günleri odalarda yetişkinler tarafından çocuklara sorulduğu gibi çocuklar kendi aralarında da bilmece sormaktadırlar. Çocuklar için sözcüklerle üretilmiş bir oyun aracı olan bilmece onlara, düş ve düşünce gücüne seslenen kurmaca bir dünya sunar. Şiirsel bir anlatımla çocukları dille kurgulanmış bir zeka oyununa davet eder. Çocukları, tüm bildiklerini sınamaya, olaylar ve olgular ile kavramlar arasında anlamsal bağlantılar kurmaya yöneltir. İkilemeleri, deyimleşmeleri kullanarak, ana dilinin söz varlığını yansıtmadaki işlevini somutlar.

Ayrıca bilmeceli oyun çeşitleri de vardır. Bilmeli Matal, Eşlenbeş-Lebbeş oyunlarında iki grup olan oyuncular karşılıklı dururlar. Bir grup diğer gruba bilmece sorar. Bilirlerse bilmece sorma sırası o gruba geçer, bilemezlerse, bilemeyen grup bilmeceyi sonar grubu belli uzaklığa kadar sırtında taşır.